ویژگی های سه‌گانه این مصحف
این مصحف دارای سه ویژگی اساسی است:
ترجمه دقیق، محققانه و عالمانه
اولین و اساسی‌ترین ویژگی این مصحف، ترجمه دقیق، محققانه و عالمانه‌ای‌ست که توسط استاد گرامی جناب آقای حسین استاد ولی، تدوین گردیده است. این ترجمه به اذعان بسیاری از کارشناسان حوزه و دانشگاه، تا حدود بسیار زیادی توانسته‌است که مراد خداوند از انزال آیات را برای مخاطبان، شفاف سازد و با حفظ امانتداری نسبت به متن اصلی، از شیوائی زبان فارسی نیز بهره مند است. این ترجمه، به فضل الهی در سال 1395 مورد استقبال جامعه قرآنیِ کشور قرار گرفت. ضمناً در همان سال و در آئین کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، به عنوان ترجمه برگزیده سال، معرفی و مورد قدردانی قرار گرفت.
ترجمه عبارت به عبارت با «چینش مقابل هم»
دومین ویژگی این مصحف، ترجمه «عبارت به عبارت» و با «چینش مقابل هم» می‌باشد. ترجمه هر آیه، به صورت یکجا، و همچنین ترجمه کلمه به کلمه، هرکدام، دارای مزایا و معایبی‌ست که از حوصله این نوشتار خارج است، ولی انتخاب الگوی «عبارت به عبارت» توانسته‌است مزایای هردو شیوه را در خود جمع، و از معایب آن دو نیز تاحد امکان، فاصله بگیرد.
این شیوۀ ترجمه، برای فهم معانی آیات توسط خوانندۀ فهیم قرآن، بسیار مفید و موثر است؛ خصوصاً چینش مقابل متن عربی و فارسی، به گونه‌ا‌‌ی‌ست که چشم خوانندۀ آیات را به صورت طبیعی، از متن عربی به ترجمۀ فارسی آن هدایت می‌کند تا همزمان با قرائت آیات، ترجمه آن نیز به طور ناخودآگاه دیده و خوانده شود.
این ویژگی حاصل زحمات ارزشمند جناب آقای مهندس سید محمدرضا قرائی است که با دقت و ظرافت خاصی نسبت به تقطیع عبارات عربی و فارسی و همچنین مقابل کردن آنها با یکدیگر، اهتمام ورزیده‌اند.
این شیوه به یادگیری زبان عربیِ ویژه قرآن، کمک شایانی می‌کند و فارسی زبانان را در فهم سریع متن مقدس قرآن کریم توانمند می‌سازد. به علاوه اینکه برای خوانندگان مبتدی نیز، فرصتی را فراهم می‌آورد که پس از هر عبارت کوتاه، نفسی تازه کنند و با آرامش بیشتری به خواندن آیات قرآن مشغول باشند و از خواندن آن، بیشتر لذت برند.
نوع صفحه‌بندی خاص این مصحف
مجموعه‌نگری به آیات، راهی است که در آن، از سبک بیانی قرآن در فهم مقاصد سوره‌ها استمداد می‌شود. ... هر سوره متشکل از محور یا محورهای کلی خاصی است که آیات، گرداگرد آنها جمع آمده و گویای معنایی هماهنگ و منسجم‌اند. بعضی از دانشمندان و مفسران که از این دریچه به سوره‌ها نگریسته‌اند، به معانی گرانباری دست‌یافته‌اند. "
همچنین در کتاب «ساختار سوره‌های قران» که توسط پژوهشگران موسسه نور الثقلین تدوین شده‌است، چنین آمده:
باید توجه داشت که اصل در تقسیم بندی قرآن، تقسیم سوره‌ای است، و هر سوره در واقع یک کلّ منسجم است که در یک یا چند سیاق، مقصود خود را بیان کرده و مخاطب خود را هدایت می‌کند. لذا باید قرآن را سوره به سوره و در هر سوره، سیاق به سیاق خواند تا در معرض هدایت الهی قرار گرفت. اما متاسفانه آنچه در میان ما مسلمانان مرسوم است، قرائت جزء جزء، حزب حزب و یا صفحه‌ایِ قرآن می‌باشد؛ که هیچ معیار قرآنی و روایی ندارد و فقط یک ملاک کمّی در آن لحاظ شده‌است.
از سوی دیگر، بنا به برخی منابع، تدبّر در قرآن، در پیوند مفهومی با واژه تدبیر است. با بهره‌گیری از دیدگاه علامه طباطبایی، معنای کلی تدبّر در قرآن عبارت است از «تلاش قاری قرآن، برای فهم مراد خداوند از نزول آیات، از طریق تامّل در چینش حکیمانۀ آیات و عبارات قرآن کریم، با تاکید بر ظاهر کلام». براین مبنا، پیوستگی آیات، نقش اساسی را در امکان‌پذیری تدبّر و فهم منظور و مراد خداوند، برعهده دارد. لذا در تلاوت آیات الهی باید تاحد امکان این پیوستگی را به‌گونه‌ای مراعات کرد که ابتدا و انتهای یک موضوع در نظر گرفته شود و بستۀ آیاتِ مرتبط، باهم و در یک وعده، قرائت شود.
یعنی تاحد امکان، در هر وعدۀ قرائت، یک موضوع به صورت تمام و کامل خوانده شود، و بخشی از آن به آینده موکول نگردد. بر این اساس، مصحف حاضر، برای اولین‌بار، به صورت موضوعی، صفحه‌بندی شده‌است(بدین معنا که برای مثال اگر در صفحه‌ای به جریان دعوت حضرت نوح(ع) و عکس العمل قوم ایشان اشاره شده، در همان صفحه، این جریان پایان یافته‌است).
لذا در بالای هر صفحه، موضوع کلّی محتوای آیات آن صفحه درج شده و فهرست این موضوعات نیز در پایان مُصحف حاضر ارائه گردیده‌است. البته اجرای کامل این شیوه، به علّت محدودیت های صفحه‌بندی، عملاً غیرممکن بود؛ ولی این قاعده، در بیش از نود درصد صفحات رعایت شده‌است.
با این منطق، انتخاب نقطۀ شروع و پایانِ هر صفحه، کاری دشوار و بعضاً تابع سلیقه و تشخیص فردی است(یعنی به اصطلاح، امری اجتهادی است و نه توقیفی). در مصحف حاضر، برای تعیین نقطۀ شروع و پایان هر صفحه، از چهار قاعده یا منبع مهم استفاده شده است:
الف) بستۀ سیاق آیات
بستۀ سیاق آیات که در تفسیر شریف المیزان و بسته‌های تفسیری آن، مبنا بوده است؛
ب) رکوع‌بندی آیات
رکوع‌بندی آیات که در مصحف‌های قدیمی‌تر، رواج داشته و با حرف “ع” مشخص می‌شده‌است.
ج) قاعدۀ طلایی هفت آیه ای
قاعدۀ طلایی بسته‌های هفت‌تایی آیات (یا هفتِ به علاوه یا منهای یک آیه) (یا در برخی موارد، ضرایب هفت، یعنی 14 یا 21 آیه)؛ بدین معنا که در بسیاری از مواقف، یک موضوعِ مشخص، در یک بستۀ هفت (یا شش یا هشت) آیه‌ای(یا ضرایب هفت)، یافت می‌شود و به نظر می‌رسد تاکنون مورد توجه نبوده‌است. این واقعیتِ اعجازگونه به وفور در موضوعات گوناگون قرآنی یافت می‌شود؛ به گونه‌ای که در مصحف حاضر، در بیش از 320 صفحه (یعنی در بالغ بر 50درصد صفحات) این چارچوب کمِّی به سادگی قابل مشاهده‌است؛ برای مثال ماجرای گاو بنی اسراییل، ماجرای قارون، توصیه‌های لقمان حکیم به فرزندش، صحنه‌های متوالی ماجرای زندگی پرفراز و نشیب یوسف(ع) و ده‌ها موضوع دیگر؛
د) ابشار و انذار
قاعده اِبشار و انذار قرآن که بر اساس آن، آیات خوف و رجاء، در کنار هم عرضه‌شده، و لذا در مصحف حاضر، در یک صفحه گنجانده‌شده‌است تا ترجیحاً در یک وعده خوانده‌شوند و اثرات مکمّل یکدیگر را بر خوانندۀ محترم، القا کنند.
مهمترین مزیّت این نوع صفحه‌بندی آن است که در تلاوت روزانۀ آیات، خصوصاً در سطح مساجد کشور که معمولاً یک صفحه بعد از نماز، تلاوت می‌شود، مطالب تلاوت شده، حاوی پیام کامل تری است و به صورت ناتمام، تلاوت نمی‌شود، خصوصاً در زمانی که ترجمۀ آیات نیز خوانده می‌شود، این مزیّت، بیشتر احساس می‌گردد.
این ویژگیِ منحصر به فرد، شرایط ذهنی خوانندۀ محترم آیات را برای تدبّر در آیات الهی مهیّا می‌کند؛ چراکه هر آیه را درون بستۀ معنایی خودش می‌نگرد و انسجام و پیوستگی آیات، بیشتر احساس می‌شود.
ضمناً قاریان محترم قرآن نیز، با اطمینان خاطر می‌توانند در تلاوتهای مجلسی خود، یکی از صفحات این مصحف شریف را به عنوان مجموعۀ آیات مرتبط با هم، خصوصاً با توجه به تناسب محتوای آیات با موضوع جلسه یا همایش، از فهرست موضوعیِ انتهایی مصحف، انتخاب کرده، آن را تلاوت فرمایند.
این ایده، کاربردهای دیگری نیز دارد؛ از جمله:
- بهره‌برداری صداوسیما از این نوع صفحه‌بندی، برای اجرای تلاوتهای روزانۀ خود در حوالی زمان اذان؛
- بهره‌برداری حافظان محترم قرآن کریم، در حفظ صفحه‌ای قرآن، با کمک و راهنمایی مربیان و قران‌دوستان عزیز، به‌گونه‌ای که حافظان محترم، با استفاده از موضوع کلی صفحه، بتوانند آیات آن صفحه را ساده‌تر در حافظۀ خود نگهدارند.
